Spelen met de werkelijkheid

Gedurende de cursus zijn er al enkele lastige vragen naar boven gekomen. Zo hebben we ons eerder afgevraagd wat betekenis is en hoe we eigenlijk moeten interpreteren. Eenzelfde abstract begrip dat past in dit rijtje is 'werkelijkheid'. Wat is werkelijkheid? 

Wat vindt Peirce?

Onze steeds terugkerende vriend C.S. Peirce onderscheidde twee vormen van werkelijkheid (Van Driel, persoonlijke communicatie, november 12, 2012): reality en existence. Reality is volgens Peirce alles wat we weten en zouden kunnen weten, dus ook wat we zouden kunnen weten in de toekomst. Met existence bedoeld Peirce alles wat we weten, op dit moment.

Werkelijkheid voor en achter de camera

Beelden bevatten verschillende vormen van werkelijkheid (Van Driel, persoonlijke communicatie, november 12, 2012). Als eerste is er de wereld van het verhaal. Dit noemen we de diegese. Hierbij is er sprake van een gecreëerde werkelijkheid: deze werkelijkheid houdt bij wijze van spreken op te bestaan wanneer de camera's stoppen met draaien. De hoofdpersoon is niet langer meer de hoofdpersoon, maar de acteur. De wereld die zich afspeelt wanneer de camera's wel draaien, dus voor de camera, noemen we de pro-filmische werkelijkheid. 

Ten tweede kunnen we bekijken hoe het verhaal zich verhoudt tegenover de buitenwereld. Deze buitenwereld is ook wel de a-filmische werkelijkheid: een werkelijkheid die blijft bestaan, ook wanneer de crew weg is. 

Reality-tv: werkelijkheid voor de camera?

Wat is de werkelijkheid van Truman in 

de film 'The Truman Show'? Hij is een 

speler in een serie over zichzelf, zonder

dat hij dit zelf weet en mag weten. 

We kunnen ons hierbij wel afvragen hoe het zit bij reality-programma's. De deelnemers hieraan zijn namelijk geen acteurs: wat zij doen heeft consequenties voor hun echt leven en de keuzes die zij maken doen zij in hun eigen naam. In dit geval is er geen sprake van gecreëerde werkelijkheid, terwijl ze wel voor de camera staan. Ze kunnen zich echter wel anders gedragen dan dat ze normaal gesproken zouden doen, om een spel te winnen of om aandacht van kijkers te trekken. In dit geval is er wel enigszins sprake van een gecreëerde werkelijkheid. Verschil is alleen dat het voor hun persoonlijke leven grotere gevolgen zal hebben dan bij professionele acteurs. De film 'The Truman Show' speelt hier grappig op in. Truman is opgegroeid op een filmset. Hij weet niet anders dan dat dit zijn echte wereld is. Hij is echter de enige die niet weet dat hij in een televisieserie zit. Hij gelooft, dat alle (vreemde) dingen die gebeuren in zijn leven, echt zijn. In de film volg je Truman in een zoektocht naar zijn werkelijkheid. 

Beeld & werkelijkheid: drie relaties

Er zijn drie relaties tussen de werkelijkheid (de a-filmische werkelijkheid) en het beeld (de gecreëerde werkelijkheid)(Van Driel & Coumans, 2005):

1. Een beeld dat representeert: een film of foto kan waarheidsgetrouw de werkelijkheid weergeven. Er wordt hierbij niet of vrijwel niet gebruik gemaakt van overdrijving. Alles wordt weergegeven zoals het werkelijk is. 

2. Een beeld van de overbodige werkelijkheid: een uiting van beeldcultuur veranderd ons beeld van de werkelijkheid. Aan de hand van de uiting vormen we een mening over het onderwerp en kunnen we 'afwijkend gedrag' over het hoofd zien (we kijken niet verder dan onze neus lang is). We vormen een stereotype beeld van iets, en dit stereotype laten we niet los. 

3. Het journalistieke beeld: Het journalistieke beeld kan ervoor zorgen dan we een eenduidig beeld creëren over een bepaald onderwerp. Maar dit niet alleen: het journalistieke beeld is sterker. Het kan de werkelijkheid zelf beïnvloeden. Er ontstaat dan een tweerichtingsverkeer tussen beeld en werkelijkheid. Door het beeld reageren wij namelijk anders op bepaalde gebeurtenissen. 

Operatie Doorbraak 

De  mensen maakten gaten in het ijs

waar de walvissen naar boven 

konden komen.

Een voorbeeld van hoe het journalistieke beeld de werkelijkheid kan beïnvloeden is 'Operatie Doorbraak'. In 1988 zaten drie grijze walvissen bekneld in een pak ijs in de Beaufort zee, in de buurt van Point Barrow in Alaska. De Inuit gemeenschap, de inwoners, probeerden met een kettingzaag een pad in het ijs te snijden naar het open water. Dit leidde echter niet tot succes.

Een journalist vond de drie walvissen wel interessant, en een week later verscheen het eerste nieuwsbericht over de walvissen. Dit leidde tot een enorme golf aan media-aandacht, heel Amerika leefde met de walvissen mee. De hele bevolking wilde dat de walvissen gered zouden worden. Uiteindelijk werden daardoor twee ijsbrekers van de Sovjet-Unie ingezet, op verzoek van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken, om de walvissen te redden. De jongste walvis heeft het niet overleefd, de oudere twee hebben wel op tijd kunnen ontsnappen. De reddingsactie kostte de Verenigde Staten 1 miljoen dollar...

Hoewel er achteraf dan ook veel vraagtekens werden gezet bij de actie, is aan de hand van het verhaal een film gemaakt, genaamd 'big miracle', die vooral de positieve kant van het gebeuren benadrukt.

Wanneer er geen beelden waren opgedoken van de gevangen walvissen, hadden ze het waarschijnlijk niet overleefd. In ieder geval niet met de hulp van de Amerikaanse overheid. De journalistieke beelden die verschenen in de media hebben de werkelijkheid beïnvloedt, of ook wel de toekomst een andere draai gegeven.

Bekijk hier een beelden van de gevangen walvissen:

Bekijk hier de trailer van 'big miracle':

Bronnen

Alissa. (2012). Big Miracle: Exploring the History Behind the Movie with Articles & Activities. Verkregen via http://www.funfindsforfamilies.com/big-miracle-exploring-the-history-behind-the-movie-with-articles-activities/ 


CieonMovies. (2011, oktober 2011). BIG MIRACLE Trailer 2012 - Official [HD] [Video file]. Verkregen via http://www.youtube.com/watch?v=fwavA7RIVpQ

Neogiman. (2012, februari 2012). Passage to Freedom [Video file]. Vekregen via http://www.youtube.com/watch?v=MisnfN0XRLY

Peter Biziou - Cinematographer. (2010). Verkregen via http://ncowie.wordpress.com/2010/06/25/peter-biziou-cinematographer/ 

Van Driel, H. & Coumans, A. (2005). Het onverstelbare. De werkelijkheid van het beeld. Over Der Untergang en het beeld van de holocaust.

Interpreteren kun je leren

In de afgelopen twee blogs gaf ik twee verschillende analyses bij bepaalde beelden. Hierbij heb ik gebruik gemaakt van interpretatie, maar klopte deze wel? Was mijn interpretatie wel legitiem? In deze blog zal ik legitimiteit van interpretatie uitleggen om vervolgens een pragmatische analyse te geven met uiteraard een legitieme interpretatie. 

Wat is interpreteren?

In de cursus Beeldcultuur worden twee visies op semiotiek genoemd (H. van Driel, persoonlijke communicatie, oktober 29, 2012). De eerste is de, al vaker besproken, Peirciaanse visie. Peirce is de man van firstness, secondness en thirdness (je geheugen even opfrissen kun je hier doen). Taalwetenschapper Ferdinand de Saussure legde de nadruk meer op het structuralisme (Percival, 1981). Saussure maakt een tweedelige indeling van het teken: vorm en inhoud. De vorm is het concreet gerealiseerde teken, de inhoud is het (mentale) concept waarnaar het verwijst. Volgens de structuralistische visie van semiotiek zit de betekenis in een teken. 

Hans van Driel (2008) geeft drie vormen van interpreteren:

1. De niet-bewuste vorm: kleuren, vormen en woorden herkennen we volledig automatisch.

2. De voor-bewuste vorm: Tekens in onze omgeving geven ons signalen, waar we vanzelfsprekend op reageren (zonder er verder bij na te denken). Wanneer een voetganger oversteekt op een zebrapad, dan stoppen we. Wanneer we buiten iedereen met een muts en een sjaal zien, weten we dat het koud is buiten.

3. De bewuste vorm: Dit betekend dat we actief en 'handelend' te werk gaan bij interpreteren. Een teken geeft ons een raadsel, waar we een verklaring voor proberen te vinden. We vervangen het teken door een ander teken. 

De drie vormen kunnen door ons leven heen switchen. Wat we eerst bewust interpreterende, kan nu onbewust gaan of andersom. Als kind verbaasden we ons bijvoorbeeld veel meer over de wereld dan nu: als kind is alles een raadsel en heb je veel vragen. Ondertussen zijn bepaalde zaken gewoon geworden en interpreteren we deze nu voor-bewust. Andersom kunnen bejaarden moeite krijgen met het automatisch interpreteren, ze kunnen bijvoorbeeld vergeten waar een rood licht bij een stoplicht voor staat. Zij moeten soms bewuster nadenken over tekens. 

Wat maakt een interpretatie legitiem?
Er zijn drie opties die een interpretatie legitiem maken (Van Driel, 2008). Met een interpretatie wil je de betekenis van een bepaald teken achterhalen, maar er zijn meerdere soorten betekenissen. De auteur heeft bijvoorbeeld een andere betekenis bedoeld dan die de kijker er aan geeft. Vandaar dat we komen op drie opties:
1. Een legitieme interpretatie is een reconstructie van de bedoeling van de auteur. 
2. Opdat we de bedoeling van de auteur nooit kunnen achterhalen, is het werk zelf doorslaggevend. 
3. Het werk levert de elementen voor hetgeen de kijker zelf samenstelt. 

In principe leveren de auteur en het werk de ingrediënten waaruit jij zelf een maaltijd samenstelt. Dit maakt de vraag wanneer een interpretatie legitiem is fout: er is geen onderscheid tussen een legitieme interpretatie en een waanzinnige interpretatie. Een interpretatie is namelijk welke betekenis jij eraan geeft. Je neemt wat voor jou bruikbaar of interessant is. Bijvoorbeeld: een paraplu gebruik je om je hoofd droog te houden in de regen.Dat zou de 'legitieme' interpretatie zijn. Maar wat nou als jij bij een paraplu direct denkt aan een dansobject? Of als je de paraplu liever gebruikt als wandelstok? Of om iemand op afstand te houden, als wapen of schild? De interpretatie is legitiem doordat jij hem legitiem acht. 

Een pragmatische analyse aan de hand van de drie opties

Hiernaast zie je een foto van Viviane Sassen, een Nederlandse fotografe. Kenmerkend aan haar foto’s is het feit dat ze vaak haar modellen in de schaduw afbeeldt. Daarnaast fotografeert ze graag Afrikaanse mensen. Wanneer deze in de schaduw worden afgebeeld, ligt dit al snel gevoelig. Veel van hen menen dat ze hierdoor minderwaardig worden afgebeeld, terwijl Sassen dit ook doet bij blanke mensen. Ook wordt het vaak als shockerend gezien als vrouwen op een dergelijke manier worden afgebeeld.

Wat nu precies de bedoeling is van de auteur, weten we niet. Omdat ze ook blanke personen en mannen op deze manier afbeeldt, is het onwaarschijnlijk dat ze zwarte mensen of vrouwen wil beledigen, of dat ze het beeld shockerend bedoelt. Dat we de werkelijke bedoeling niet weten, brengt ons naar optie twee. Het werk zelf geeft ons echter niet veel informatie over de bedoeling die erachter zit. Nu ben ik aan zet, ik mag dus in alle vrijheid een legitieme interpretatie geven. Ik zelf had, zonder enige voorkennis, net als vele andere mensen ook gedacht dat de fotografe heeft willen shockeren met de foto door een zwarte vrouw met haar gezicht in de schaduw te zetten. Nu ik echter weet dat ze dit ook bij blanke personen en mannen doet, denk ik dat ze een andere bedoeling had: namelijk een onderscheidend, indrukwekkend portret maken. Het portret blijft hangen bij de kijker, omdat het vragen oproept. Waarom staat de vrouw in de schaduw? Waarom is het een zwarte vrouw? Waarom staat alleen haar gezicht in de schaduw? Viviane Sassen heeft een ander soort portret durven maken dan dat wij gewend zijn (het gezicht in volle licht), en trekt hiermee de aandacht. Dit maakt voor mij de foto interessant en daarmee ook mooi. 

Bronnen

Sassen, V. (z.j.). Viviane Sassen. Verkregen via http://www.vivianesassen.com/#/flamboya

Van Driel, H. (2008). Het proces van interpreteren. Verkregen via https://edubb.uvt.nl/bbcswebdav/pid-669632-dt-content-rid-1202451_1/courses/826144-2012-2013/Over%20interpreteren%281%29.pdf

W. Keith Percival, 'The Saussurean paradigm: Fact of Fantasy?'. Semiotica 36 (1981), 33-49.