Wat is interpreteren?
In de cursus Beeldcultuur worden twee visies op semiotiek genoemd (H. van Driel, persoonlijke communicatie, oktober 29, 2012). De eerste is de, al vaker besproken, Peirciaanse visie. Peirce is de man van firstness, secondness en thirdness (je geheugen even opfrissen kun je hier doen). Taalwetenschapper Ferdinand de Saussure legde de nadruk meer op het structuralisme (Percival, 1981). Saussure maakt een tweedelige indeling van het teken: vorm en inhoud. De vorm is het concreet gerealiseerde teken, de inhoud is het (mentale) concept waarnaar het verwijst. Volgens de structuralistische visie van semiotiek zit de betekenis in een teken.
Hans van Driel (2008) geeft drie vormen van interpreteren:
Hans van Driel (2008) geeft drie vormen van interpreteren:
1. De niet-bewuste vorm: kleuren, vormen en woorden herkennen we volledig automatisch.
2. De voor-bewuste vorm: Tekens in onze omgeving geven ons signalen, waar we vanzelfsprekend op reageren (zonder er verder bij na te denken). Wanneer een voetganger oversteekt op een zebrapad, dan stoppen we. Wanneer we buiten iedereen met een muts en een sjaal zien, weten we dat het koud is buiten.
3. De bewuste vorm: Dit betekend dat we actief en 'handelend' te werk gaan bij interpreteren. Een teken geeft ons een raadsel, waar we een verklaring voor proberen te vinden. We vervangen het teken door een ander teken.
De drie vormen kunnen door ons leven heen switchen. Wat we eerst bewust interpreterende, kan nu onbewust gaan of andersom. Als kind verbaasden we ons bijvoorbeeld veel meer over de wereld dan nu: als kind is alles een raadsel en heb je veel vragen. Ondertussen zijn bepaalde zaken gewoon geworden en interpreteren we deze nu voor-bewust. Andersom kunnen bejaarden moeite krijgen met het automatisch interpreteren, ze kunnen bijvoorbeeld vergeten waar een rood licht bij een stoplicht voor staat. Zij moeten soms bewuster nadenken over tekens.
Wat maakt een interpretatie legitiem?
Er zijn drie opties die een interpretatie legitiem maken (Van Driel, 2008). Met een interpretatie wil je de betekenis van een bepaald teken achterhalen, maar er zijn meerdere soorten betekenissen. De auteur heeft bijvoorbeeld een andere betekenis bedoeld dan die de kijker er aan geeft. Vandaar dat we komen op drie opties:
1. Een legitieme interpretatie is een reconstructie van de bedoeling van de auteur.
2. Opdat we de bedoeling van de auteur nooit kunnen achterhalen, is het werk zelf doorslaggevend.
3. Het werk levert de elementen voor hetgeen de kijker zelf samenstelt.
In principe leveren de auteur en het werk de ingrediënten waaruit jij zelf een maaltijd samenstelt. Dit maakt de vraag wanneer een interpretatie legitiem is fout: er is geen onderscheid tussen een legitieme interpretatie en een waanzinnige interpretatie. Een interpretatie is namelijk welke betekenis jij eraan geeft. Je neemt wat voor jou bruikbaar of interessant is. Bijvoorbeeld: een paraplu gebruik je om je hoofd droog te houden in de regen.Dat zou de 'legitieme' interpretatie zijn. Maar wat nou als jij bij een paraplu direct denkt aan een dansobject? Of als je de paraplu liever gebruikt als wandelstok? Of om iemand op afstand te houden, als wapen of schild? De interpretatie is legitiem doordat jij hem legitiem acht.
Een pragmatische analyse aan de hand van de drie opties
Er zijn drie opties die een interpretatie legitiem maken (Van Driel, 2008). Met een interpretatie wil je de betekenis van een bepaald teken achterhalen, maar er zijn meerdere soorten betekenissen. De auteur heeft bijvoorbeeld een andere betekenis bedoeld dan die de kijker er aan geeft. Vandaar dat we komen op drie opties:
1. Een legitieme interpretatie is een reconstructie van de bedoeling van de auteur.
2. Opdat we de bedoeling van de auteur nooit kunnen achterhalen, is het werk zelf doorslaggevend.
3. Het werk levert de elementen voor hetgeen de kijker zelf samenstelt.
In principe leveren de auteur en het werk de ingrediënten waaruit jij zelf een maaltijd samenstelt. Dit maakt de vraag wanneer een interpretatie legitiem is fout: er is geen onderscheid tussen een legitieme interpretatie en een waanzinnige interpretatie. Een interpretatie is namelijk welke betekenis jij eraan geeft. Je neemt wat voor jou bruikbaar of interessant is. Bijvoorbeeld: een paraplu gebruik je om je hoofd droog te houden in de regen.Dat zou de 'legitieme' interpretatie zijn. Maar wat nou als jij bij een paraplu direct denkt aan een dansobject? Of als je de paraplu liever gebruikt als wandelstok? Of om iemand op afstand te houden, als wapen of schild? De interpretatie is legitiem doordat jij hem legitiem acht.
Een pragmatische analyse aan de hand van de drie opties
Hiernaast zie je een foto van Viviane Sassen, een
Nederlandse fotografe. Kenmerkend aan haar foto’s is het feit dat ze vaak haar
modellen in de schaduw afbeeldt. Daarnaast fotografeert ze graag Afrikaanse
mensen. Wanneer deze in de schaduw worden afgebeeld, ligt dit al snel gevoelig.
Veel van hen menen dat ze hierdoor minderwaardig
worden afgebeeld, terwijl Sassen dit ook doet bij blanke mensen. Ook wordt het vaak als shockerend gezien als vrouwen op een dergelijke manier
worden afgebeeld.
Wat nu precies de bedoeling is van de auteur, weten we niet. Omdat ze ook blanke personen en mannen op deze manier afbeeldt, is het onwaarschijnlijk dat ze zwarte mensen of vrouwen wil beledigen, of dat ze het beeld shockerend bedoelt. Dat we de werkelijke bedoeling niet weten, brengt ons naar optie twee. Het werk zelf geeft ons echter niet veel informatie over de bedoeling die erachter zit. Nu ben ik aan zet, ik mag dus in alle vrijheid een legitieme interpretatie geven. Ik zelf had, zonder enige voorkennis, net als vele andere mensen ook gedacht dat de fotografe heeft willen shockeren met de foto door een zwarte vrouw met haar gezicht in de schaduw te zetten. Nu ik echter weet dat ze dit ook bij blanke personen en mannen doet, denk ik dat ze een andere bedoeling had: namelijk een onderscheidend, indrukwekkend portret maken. Het portret blijft hangen bij de kijker, omdat het vragen oproept. Waarom staat de vrouw in de schaduw? Waarom is het een zwarte vrouw? Waarom staat alleen haar gezicht in de schaduw? Viviane Sassen heeft een ander soort portret durven maken dan dat wij gewend zijn (het gezicht in volle licht), en trekt hiermee de aandacht. Dit maakt voor mij de foto interessant en daarmee ook mooi.
Bronnen
Sassen, V. (z.j.). Viviane Sassen. Verkregen via http://www.vivianesassen.com/#/flamboya
Van Driel, H. (2008). Het proces van interpreteren. Verkregen via https://edubb.uvt.nl/bbcswebdav/pid-669632-dt-content-rid-1202451_1/courses/826144-2012-2013/Over%20interpreteren%281%29.pdf
W. Keith Percival, 'The Saussurean paradigm: Fact of Fantasy?'. Semiotica 36 (1981), 33-49.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten