Be-teken-is

Be-teken-is
In het woord 'betekenis' zit het woord 'teken'. Er is dan ook een sterk verband tussen een teken en betekenis. Om deze relatie te begrijpen, is het handig wanneer we een goed idee hebben van wat de begrippen 'betekenis' en 'teken' inhouden.
Hans van Driel (2012) kent drie kenmerken aan het begrip 'teken' toe:

1. Een teken is waarneembaar, we kunnen het met een van onze zintuigen waarnemen. Dit betekent niet dat het per se leidt tot betekenisvorming, het kan zijn dat we het teken onbewust waarnemen. Een teken kan bijvoorbeeld vanzelfsprekend zijn: een schilderij dat altijd bij de tandarts hangt. Het valt ons pas op, als het schilderij verdwenen is.
2. Een teken verwijst naar het 'afwezige'. Het woord 'paard' is geen paard, maar wanneer we het woord 'paard' lezen, kunnen we ons wel een voorstelling maken van een paard, ook al is het paard zelf niet aanwezig in het teken.
3. Een teken functioneert in een gemeenschap. Er moet binnen een gemeenschap een overeenkomst zijn dat een teken ergens voor staat. In Nederland zijn wij het er over eens dat een vuist met een duim omhoog 'goedzo' betekent, maar in Nigeria of Australië is het een grove belediging (Schroevers, 2006), omdat zij het anders afgesproken hebben.

Een definitie 
Wanneer we ons afvragen wat de betekenis van een bepaald woord, object, gebeurtenis of handeling is, komen we in een zwart gat terecht. We kunnen namelijk maar moeilijk definiëren  wat betekenis zelf precies is. Van Dale Online (n.d.) geeft ons de volgende definitie:
be·te·ke·nis (de; v; meervoud: betekenissen) 1. inhoud, zin: de betekenis van een woord 2. belang, waarde: een zaak van (enige) betekenis
Echter, in deze definitie zit zelf twee maal het woord betekenis, dus het blijft nogal vaag. Dit antwoord geeft ons geen voldoening en dus zoeken we verder. 




Betekenis in de filosofie
In de filosofie is veel nagedacht over het concept 'betekenis'. Artistoteles (384-322 v. Chr.) verdeelde de werkelijkheid onder in tien categorieën waarmee hij alles in de wereld kon omschrijven. Aristoteles was van mening dat inzicht in het wezen der dingen niet buiten de zintuigelijke waarneming om kan.

Tien categorieën, dat is niet veel, maar meneer Peirce dacht: 'dit kan ik beter'. Hij kwam uit op drie categorieën om de wereld te beschrijven (Van Driel, persoonlijke communicatie, september 10, 2012): Firstness, Secondness en Thirdness (wat categorie-labels betreft was mr. Peirce inderdaad niet erg origineel). 
Firstness is de wereld van de mogelijkheden. Zo moet je op een bepaald moment in je leven een studie gaan kiezen, en zijn alle studies die jij kan kiezen de wereld aan mogelijkheden (zie afbeelding rechts). Maar dit geldt ook voor de kleinere dingen, zoals wat er in je kledingkast hangt als je 's morgens opstaat: dit is je keuze aan mogelijkheden voor wat je aan kunt trekken.
Secondness is de keuze in een bepaalde categorie. Wanneer je ervoor kiest om het boek 'Duizend schitterende zonnen' van Khaled Hosseini te lezen, kies je binnen de keus 'ik ga een boek lezen'. 
Thirdness staat voor patroonmatigheid in je keuzes. Zo kun je er altijd voor kiezen een blauw shirt aan te trekken, gewoon omdat je blauw een mooie kleur vindt. 

Drie soorten relaties
Nu we meer helder hebben wat beiden begrippen inhouden, kunnen we de relatie van het teken met het afwezige (de betekenis) bekijken (Van Driel, persoonlijke communicatie, september 10, 2012). Een teken kan als eerste een iconische relatie hebben met het afwezige. Dit wil zeggen dat het teken en het afwezige overeenkomstig zijn. De meeste beelden zijn iconisch, doordat ze lijken op hetgeen dat afgebeeld wordt. 
Ten tweede kan een teken een indexicale relatie hebben met een teken. Dit betekent dat zonder het één, het ander feitelijk niet kan bestaan. 'Waar rook is, is vuur', en andersom. 
De derde relatie is de symbolische relatie. Dit is geen werkelijke relatie, maar een relatie door afspraak. Een woord heeft van zichzelf geen relatie met het afwezige, maar wij spreken af naar wat het woord verwijst. In het schema hieronder (Van Driel, persoonlijke communicatie, september 10, 2012) zie je een overzicht van de relaties met het teken en het object:

In de volgende blog zal ik aan de hand van een 'teken' bovenstaand schema verduidelijken. 

Bronnen

Barbara van den Berg (n.d.). Verkregen van http://barbaravandenberg.blogspot.nl/p/illustraties.html

Geek vs Nerd (n.d.). Verkregen van http://www.mastersinit.org/geeks-vs-nerds/

Schroevers, S. (2006). Interculturele communicatie. Verkregen van http://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=wBLD0ISR-woC&oi=fnd&pg=PA7&dq=duim+omhoog++australie&ots=2fDScJCVX4&sig=pRy0qPrpPK_8fzfiqJ-E4YCrcxQ#v=onepage&q&f=false

Van Dale Online (n.d.). Verkregen van http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=betekenis&lang=nn

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Voor optimaal leesgemak bekijk je mijn blog met Google Chrome.